کیوان خسروانی پیشگام در آفرینش های هنری و مکتب بوتیک هتل ها

 
کیوان خسروانی بی نظیرترین معمار و طراح ایرانی در سال 1317 در تهران در خانواده ای مرفه متولد شد.

 وی مدرک کارشناسی ارشد معماری اش را با افتخارات عالی از دانشگاه تهران در سال 1341 دریافت کرد و با دریافت بورسیه تحصیلی از دولت فرانسه، به مدت دو سال در مدرسه عالی هنرهای زیبا تحصیل کرد.

وی در طول همین 2 سال در پاریس به طراحی نقاشی بناها، ساختمانها، افراد در کافه ها، تئاترها، نمایش های مد و دیسکوها ادامه داد.

و از طریق دوست دخترش کاساندره، مدل مشهور فشن دیزاینر فرانسوی پیر بالمین، (یکی از با استعدادترین طراحان لباس باکلاس زمان خود) آشنا شده و همکاری هایی با هم انجام داده اند. جالب اینکه او هم به عنوان معمار آموزش دیده بود.

 کیوان در سال 1343 اولین نمایشگاه انفرادی اش را در دانشگاه بین المللی Maison Internationale de la Cite  پاریس برگزار کرد. در سال 1344 با  Jane Drew  و   Maxwell Frye در پروژه معماری دانشگاه شفیلد انگلیس همکاری کرد و یک سال را در دانشکده معماری رم برای گرفتن تخصص در ترمیم آثار باستانی گذراند.

کیوان از سن نوجوانی دوست داشت طراحی کند. او در دوران نوجوانی به مدت دو سال در کارگاه مارکو گریگوریان شرکت کرد و هنگام حضورش در دانشکده معماری دانشگاه تهران، تحصیلاتش را زیر نظر استاد خود هوشنگ سیحون به پایان رساند.

صحبت هایی از زبان خود کیوان:
ماهیت عصیانگر من در سالهای نوجوانی ام ریشه عمیقی دارد، جایی که من با چالش های بی امان روبرو شدم و با خانواده و به خصوص پدرم در آشفتگی مداوم قرار داشتم. اگرچه من در خانواده ای مرفه و فرزند یک ژنرال سه ستاره متولد شدم، با این وجود نه تنها لیبرال و با افتخار ملحد بودم و بلکه مخفیانه فلسفه های چپ را نیز دنبال می کردم.

پس از بازگشت به ایران در سال 1346 در اولین جشنواره هنری شیراز شرکت کرد: "تخت جمشید". او طراح نورپردازی تخت جمشید و حافظیه و طراح آمفی تئاترها برای این جشنواره بود.

 حس قدرشناسی عمیق او به فرهنگ ایرانی باعث شد موسیقی کلاسیک فارسی را برای تلویزیون ایران ترویج بدهد و 9 برنامه کنسرت انفرادی از هنرمندان ایران را به عنوان تهیه کننده بدون دستمزد در اختیار شبکه تلویزیون قرار بدهد.

اتفاق دیگری که پس از بازگشت به ایران برایش می افتد این بوده که كیوان توسط ملکه فرح پهلوی مورد استقبال قرار می گیرد تا با استفاده از صنایع دستی محلی بتواند کمد رسمی خودش را ایجاد کند.  این تصمیم تحسین برانگیز بود اما کیوان آگاه بود که کیفیت صنایع دستی ایران به اندازه صنایع دستی هند، تایلند، چین، کره، ژاپن یا جمهوری های شرقی اتحاد جماهیر شوروی عالی نیست.

او معتقد بود هر ساری از زنان هندی یک شاهکار ابریشم بافی است. بنابراین کار بسیار دشوار بود. وی با تحقیق در مورد گلدوزی های بلوچستان، گلدان، باتیک اسکوو، قلمکار و سکمه و چشمه دوزی [آثار سوزنی] اصفهان شروع بکار کرد.

و به مدت 13 سال خالق بدون دستمزد لباس های رسمی ملکه فرح پهلوی بود و در احیای صنایع دستی و پارچه های ایرانی نقش مهمی داشت و آنها را به سطح خلق لباس عروس اختصاصی سلطنتی رساند.

بروکاد(Brocade) بخشی عالی از مجموعه سلطنتی کیوان به عنوان لباس طلایی است که برای افتتاحیه جشن تخت جمشید توسط ملکه فرح پهلوی پوشیده شده و کیوان این اثر را آغاز پایان نامیده است. طراحی این لباس مجلسی الهام گرفته از گنبدهای اصفهان است. هر نسخه از این لباس ها 18 ماه طول کشیده تا در بهترین حالت بافته بشوند.

در لیست خلاقیت های طراحی لباس رسمی خانم ها به عنوان سفیر، وزیر، معاون وزیر، شمشیر آقایان، لباس رسمی شهردار تهران و همچنین دانشگاه فارابی، دانشگاه آریامهر و لباس میهمانداران و مباشرین ایران-ایر باید اضافه بشود.

 من که واقعا افسون جادوی آفرینش های او شدم. سبک کاری کیوان به طور همزمان باعث ارتقاء و نوآوری صنایع دستی فارسی شد. متأسفانه این روزها بخش عمده ای از آثار کیوان در زیرزمین کاخ نیاوران بسیار بد نگهداری می شوند.

صحبت هایی از زبان خود کیوان:
با وجود همه دستاوردهای من در طول این 13 سال کار سخت، من به طور مداوم مورد آزار و اذیت قرار می گرفتم، اما این امر نه تنها مرا دلسرد نکرد، بلکه از ادامه فعالیت های حرفه ای و تلاش های هنری ام سرباز نزدم.

 کیوان اولین بوتیکش به نام Elegant 27  (طی پروژه مشترک با کامران دیبا در سالهای 1346-1345) که به عرضه لباس های مردانه می پرداخت تاسیس کرد.

و سپس بوتیک های معروف نامبر وان و میس نامبر وان خودش را راه اندازی و از طریق آن انقلابی در ظاهر نسل جوان ایران ایجاد کرد.

صحبت هایی از زبان خود کیوان:
بوتیک معروف من "نامبر وان" اولین فعالیت تجاری شخصی ام بود که با تعطیلی دو هفته ای در رژیم سلطنتی تحریم شد و در میان ادعاهای قیمت گذاری و فروش کالاهای وارداتی غیرقانونی مبدل شد. این کاملاً بی اساس و اشتباه بود. من همیشه در ارتقاء محصولات محلی و پایین نگه داشتن قیمت های خود افتخار می کردم تا مردم از همه قشری بتوانند از پوشیدن لباس های من لذت ببرند.

از قضا، از آنجایی که تمام آنچه که من برای کمد لباس  فرح پهلوی  طراحی کردم نوآوری صنایع دستی با مواد محلی بود ، با این حال "نامبر وان" 10 بار به طور پی در پی و به ناحق جریمه شد. بعد از اولین نمایش از بین 9 سری کنسرت های تلویزیونی که من به عنوان هنرمند تهیه کننده بدون پرداخت فعال بودم، ساواک مرا به همراه داریوش بدون هیچ دلیلی بازداشت کرد. با این حال، من با شجاعت 8 کنسرت دیگرم را پخش کردم.

 کیوان چهار اثر از کمدلباس سلطنتی اش را به بخشی از مجموعه دائمی موزه مد پاریس اهدا کرد.

او همچنین معمار بدون دستمزد کتابخانه ای در گود زنبورک خانه، محله فقیرنشین تهران و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود.

  علاوه بر این وی محل زندگی خانواده اش در فرمانیه را طراحی کرد.
ویلا فرمانیه نمونه دیگری از معماری متناسب با آب و هوا و شرایط محیطی ایران بود که توجه ویژه ای به نحوه زندگی مردم داشت.

اقامتگاه شخصی که وی برای خانواده اش در شمیران ساخته متأسفانه بعد از انقلاب تخریب شد.

 کارهای تزئینی کیوان شامل موارد زیر می شود:
مینی آپارتمان شخصی خود در رم (1344)

 طراحی داخلی کنسولگری ایران در سانفرانسیسکو (1347)

طراحی استودیویی با باغچه ای کوچک در کن با استفاده از پارچه های چاپ شده،  بلوک های چوبی قلمکار اصفهان و الگوهایی که قبلاً به این سبک انجام نشده (1350)

 آپارتمان شخصی خود در پاریس (1370)

 مرمت و طراحی داخلی آپارتمانی متعلق به جورج ساند در پاریس

آپارتمان آقا و خانم کرامر

یک ویلا در ژنو

ویلای کرامر در کورسیر

آپارتمان آقای روبرتو فیچرا در رم (همه در طی سال های 1386-1378) اتفاق افتاد.

در هنگام تبعید در پاریس، وی به عنوان معمار بدون دستمزد پروژه "فارسی شبستان در مسجد بزرگ پاریس" ، (اثری تاریخی مربوط به سال 1924) برای جمهوری اسلامی ایران بود.

این طراحی از معماری ایرانی الهام گرفته شده و هدف کیوان از اون ارتقاء معماری و هنر ایرانی در پاریس بود. این پروژه بیش از دو سال طول کشید و در مرحله نهایی متأسفانه پروژه قربانی تحریم های سازمان ملل متحد علیه ایران شد. انتخابات ریاست جمهوری فرانسه در سال 2008 بر اجرای این طرح تأثیر منفی گذاشت.

بعد از آن کیوان با چند طرح سریع، ایده اش را برای آرامگاه شمس تبریزی در خوی ارائه داد. وی پیشنهاد کرد که از آجرهای قرمز دست ساز محلی برای مجموعه ای از ستون ها به شکل آفتاب هایی که در مقبره شمس در شب و روز روشن می شوند و از طریق انرژی خورشیدی بدست آمده از سقف های صفحه خورشیدی کل ساختمان، استفاده بشود.

خسروانی همچنین درگیر پروژه پیشنهادی برای مدارس ابتدایی در آب و هوای گرم و خشک ایران شد.
از زمان عزیمتش به پاریس خسروانی فعالیت های فرهنگی اش را در جهت ترویج میراث ایرانی ادامه داده است.

در اواخر دهه 1970، حفاظت از تاریخ در ایران چندان مورد توجه قرار نگرفت. تلاش برای نجات یک منطقه تاریخی اقدامی جسورانه بود که کیوان خسروانی شخصاً آن را انجام داد تا از تخریب عودلاجان، یکی از قدیمی ترین مناطق تهران که در آن زمان برای توسعه مجدد سوداگرانه هدف قرار گرفته بود جلوگیری کند.

نمایشگاهی بی سابقه از طرح های اصلی از ساختمان ها و مناظر ایرانی در دیوارهای گلی خیابانهای باریک و پیاده رو های سده نوزدهم اودلاجان به نمایش گذاشته شد. اهالی محل از تلاش های کیوان استقبال کردند و نمایشگاه برای مدت ده روز ادامه داشت.

نمایشگاه خیابانی عمومی با یک کنسرت در فضای باز توسط خواننده پاپ، فرامرز اصلانی به اوج خود رسید. با کمک داوطلبان تلویزیون ایران، کنسرت عودلاجان طی یک هفته بعد در شبکه های ملی رادیو و تلویزیون پخش شد. تبلیغات عمومی ناشی از مجموعه حوادث، عودلجان را برجسته کرد و در جلوگیری از تخریب این منطقه تاریخی شهری موفق بود.

خسروانی مجموعه طرح های مختلفی ارائه داد اما مهم ترین آنها پیشنهاد معماری ضد زلزله برای مناطق روستایی ایران بود. از آنجا که در بیشتر پروژه های وی، به سبک زندگی سنتی محلی احترام گذاشته می شود، به منظور مقاوم سازی زلزله در معماری، وی از پلی استایرن، شبکه آهنی و پوشش خشت استفاده کرده. این مفهوم بسیار ساده است به طوری که خود اهالی روستا می توانستند با کمی نظارت از یک معمار جوان موفق به ساخت و ساز بشوند.

پروژه های کیوان خسروانی تعهدی به اصول بنیادین معماری ایران مبتنی بر احترام به سنت، نوآوری و تداوم است که نشانی از میراثی طولانی و ماندگار دارد. اولویت او بیشتر کیفیت بوده تا کمیت.

 و اما می رسیم به بخش جذاب کارهای کیوان خسروانی:
بدون شک موفق ترین پروژه کیوان خسروانی را می توان مهمانسرای نائین نام برد. مسافرخانه ای که او برای وزارت گردشگری در شهر تاریخی نائین، در استان اصفهان طراحی کرده.

 مهمانسرای نائین واقع در بزرگراه اصلی بین اصفهان و یزد در سال 1346 با استفاده از روش های ساخت و ساز جدید و با الهام از معماری محلی و سازگار با محیط زیست، ساخته شد.

صحبت هایی از زبان خود کیوان:
وقتی در سال 1359 به من پناهندگی سیاسی داده شد، خوشحال شدم و بعداً در سال 1380 تابعیت فرانسه شدم. از این رو، می توانم به لطف تنها تابعیتی که در اختیار دارم، بقیه زندگی ام را در کشور فرزندخوانده گرامی بدانم.

علی رغم تحمل تجربه های تلخم در گذشته، همیشه جنبه های مثبت پروژه های قبل یا بعد از انقلاب را تحسین کرده ام، اما هنوز درد ناخوشایند تجربه های تلخش را احساس می کنم.
 به نظر می رسد در جهان ما، مردم بر این باورند که اکثریت آراء رژیم رو تشکیل می دهند، اما این واقعیت را نادیده می گیرند که هر دولتی با بی احترام به حقوق بشر هیچ مشروعیتی ندارد و این واقعیت همواره مشخصه تاریخ ایران بوده است.

 امیدوارم این سفر ناخواسته به نام "زندگی" زودتر از موعد به پایان برسد، به دور از سرزمینی که به سختی مورد استقبال قرار گرفتم و دائماً مورد آزار و اذیت وحشیانه ای از شایعات شرم آور ساختگی ساواک قرار گرفتم. هرچه بیشتر تاریخ جهان را مطالعه می کنم، به غیرانسانی بودن رفتار انسان نسبت به همنوعش می رسم.

به طرز جالبی، از شمس تبریزی گرفته تا صادق هدایت و بسیاری دیگر از هنرمندان عرصه های مختلف، همه ما در زمان و مکانی اشتباه به دنیا آمده ایم.

با تحلیلی کلی و کارشناسانه از بوتیک هتل های امروز ایران، و مشکلاتی که با آن ها مواجهیم به چه نکاتی بر می خوریم؟ بوتیک هتل های ایران در چه جایگاهی در مقایسه با بوتیک هتلهای معاصر دنیا قرار دارند؟ تا چه حدی توانستیم به مفاهیم و اندشیه های فرهنگی – ایرانی در بوتیک هتل ها پرداخته و موفق باشیم؟ فعالیت های حرفه ای سردمداران بوتیک هتل ها چگونه در سطح جامعه و در دید عموم مردم تعریف شده و چگونه باید تعریف بشود؟ و هزاران سوالی که افکار بسیاری از معماران و کارگزاران امر را به خود معطوف ساخته و از ارائه ساختاری مشخص و الگویی منظم باز می دارد. اگه کمی به عقب برگردیم و دهه‌ی ۴۰ شمسی را بررسی کنیم، خواهیم دید که چگونه معماران بزرگی همچون کیوان خسروانی توانسته ‌بودند آثاری را خلق کنند که بدون اغراق تا سالیان درازی به عنوان نمادهایی از ورود مدرنیته و مواجهه آن با معماری ایران خواهند درخشید.
وی در سنت، نوآوری و استمرار معماری و صنایع دستی فارسی نقش داشته. هتل و مهمانخانه ای که وی در سال 1346 طراحی کرده بود، بدون شک ماندگارترین پروژه وی و نمایانگر عقیده اوست که ضمن تبلیغ ایده های جدید برای تغییر سبک زندگی، معماری جدید می تواند به گذشته احترام بگذارد.

این همه از ماجراهای معماری و طراحی کیوان خسروانی گفتم تا برسم به این نکته که کیوان اولین نفری بود که در واقع مهمانسرایی با مفهوم بوتیک هتل را وارد صنعت میهمان نوازی ایران کرد. اما از آنجایی که آن زمان مفهوم بوتیک هتل وارد چشم انداز هتلداری نشده بود، کسی از وجود این کانسپت خبر نداشته.

جالب اینکه اگر بخواهم دقیق و موشکافانه به این موضوع نگاه کنم، به این نکته می رسم که کیوان خسروانی اولین شخصی بود که بوتیک هتل را وارد هتلداری جهانی کرد. چرا که بیل کیمپتون در سال 1360 یعنی 41 سال پیش، هتل کلاریون بدفورد در سانفرانسیسکو را راه اندازی کرد و یان شراگر و استیو روبل (مبدع مفهوم بوتیک هتل) در سال 1363 یعنی 38 سال پیش اولین بوتیک هتلشان را راه اندازی کردند. این در حالی است که کیوان خسروانی در سال 1346 یعنی 55 سال پیش مهمانسرای نائین را راه اندازی کرد.
یعنی یک فرد ایرانی با خلاقیتی که در معماری داشته، توانسته بر روی فضای مهمانسرا تاثیر بگذارد و مفهوم جدیدی را در هتلداری پدید بیاورد و آن مفهوم چیزی نیست جز "بوتیک هتل" . اما از آنجایی که آن زمان همچین مفهومی خلق نشده بود نمی توان با قطعیت اظهار کرد ایشان اولین بوتیک هتل را پدید آوردند.

برگرفته از وب سایت کیوان خسروانی

یادداشت‌های مرتبط

آدرس اینستگرم الیمو